پیدایش آتش بزرگترین پدیده زندگی آدمی است و پیشرفت تمدن انسان مدیون آتش است. از این رو آتش در نزد همه اقوام و ملل از دوران های دور تاریخی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. به ویژه نزد قوم هندواروپایی که در منطقه ای با زمستان های سرد زندگی میکردند.
نخستین برخورد ملت های گوناگون با آتش به صورتهای مختلفی بوده است ولی برای نخستین بار در تاریخ بشریت این ایرانیان بودند که آتش را کشف و مهار کردند و آن را به جهانیان هدیه کردند. قوم ایرانی نیز نخستین بار آتش را در تلاش برای زندگی پیدا کرده است و آن چنان است که هوشنگ شاه پیشدادی در مهر روز از بهمن ماه برابر با ۱۶بهمن در گاهشماری ایرانی و ۱۰بهمن خورشیدی با همراهان خود به شکار رفته است و بر سر راه خود ماری دیده و برای کشتن آن سنگی پرت کرده که به سنگ دیگر خورده که جرقه ای از آن خار و خاشاک اطراف خود را شعله ور کرده است که به گفته فردوسی : نشد مار کشته ولیکن ز راز پدید آمد آتش از آن سنگ باز
و هوشنگ شاه پس از دیدن آتش، آفریدگار را سپاس و نیایش میکند و آن شب آتشی چون کوه بر می افروزد و با همراهان در گرداگرد آن به شادی و نیایش خداوند میپردازد.. (ز هوشنگ ماند این سده یادگار بسی باد چون او دگر شهریار) و چون در شامگاه چهلمین روز از جشن چله و در چله زمستان بزرگ بوده و ۱۰۰روز از آبان گذشته نام آن را جشن سده میگذارد یعنی سد (۱۰۰)روز از زمستان گذشته و بدین سان در کرانه های دور و تاریک تاریخ سنتی بنیاد میگیرد وتا به امروز در مرزوبوم ایران باقی می ماند.
ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه جشن سده را یکی از هفتاد جشن سالانه مردمان ایران زمین معرفی میکند و باور ایرانیان را بر این دانسته که آدمی با جشن و شادی است که به رشد وبالندگی میرسد و جهان پیرامون خود را آباد میسازد.
بنابراین ایرانیان هرساله به برپایی و پاسداری آن میکوشند تا گرما و روشنی دل و جان و روان خود را افزون و جاودنه سازند.امروزه نیز جشن سده ۱۰ بهمن هرسال در شهرهای تهران، شیراز، یزد و کرمان با شادمانی و شکوه ویژه ایی برگزار میشود.
جشن سده در دبستان مارکار یزد
جشن سده در تهران