استفاده بی رویه از منابع آب زیر زمینی موجب به هم خوردگی تعادل بین سفره های آب زیرزمینی شیرین و شور در دشتهای کشاورزی در مناطق پسته خیز شده است بطوریکه سختی بیش از حد آب، درختان پسته را خشک و راهی کوره های زغال می کند.
به گزارش خبرنگار مهر، استان کرمان ۸۰ درصد پسته تولیدی کشور را در دشتهای پسته خیز رفسنجان، انار، سیرجان، زرند، کرمان و راور تولید می شود متاسفانه طی سالهای اخیر شاهد کمترین میزان بارندگی در این دشتها بوده ایم اما در ۱۷ سالی که کرمان با خشکسالی دست به گریبان بوده است کشاورزی متوقف نشده است.
شاید کمتر کسی بداند که در استانی مانند کرمان که میزان بارندگی در آن از متوسط کشور پائین تر است و سالهاست همین مقدار باران نیز نباریده است اما یک سوم باغهای مثمر کشور در این استان وجود دارد که باغهای پسته سهم قابل توجهی از این سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده اند.
در واقع بزرگترین جنگلهای دست کاشت کشور همین باغهای گسترده پسته در استان کرمان است.
دشتهای کرمان فرو می روند
میزان برداشت آب از منابع زیر زمینی کرمان به حدی بوده است که متاسفانه تعادل بین آبهای شور و شیرین در دشتهای کرمان به هم خورده است و آب دشتها به گفته عوام تلخ شده است.
تلخی آب ناشی از شور شدن آبهای زیر زمینی است که در اصلاح به آن سختی آب می گویند.
اما شدت برداشتها را شاید زمانی بتوان بیشتر درک کرد که بدانیم طبق گفته زمین شناسان زمین دشتهای پسته خیز استان کرمان هر سال چند سانتیمتر فرو می رود.
در واقع با برداشت آب لایه های تشکیل شده آبی که طی میلیونها سال در زیر زمین به وجود آمده اند تخریب می شوند و در نتیجه به مرور زمان محفظه های طبیعی ایجاد شده در اعماق زمین فرو می ریزند.
این امر علاوه بر صدمه شدید به محیط زیست استان کرمان موجب شده است تجدید مجدد این ذخیره گاههای آبی حداقل در دوره زمانی هزار ساله بار دیگر انجام شود.
طبق آمار سالانه ۱.۱ میلیار مترمکعب آب از دشتهای کرمان برداشت منفی می شود و هر سال این مقدار آب از منابع موجود در دشتهای کرمان کاهش می یابد.
درختان پسته در کوره های زغال
این برداشتهای بی رویه هر چند موجب ادامه حیات باغهای پسته و البته سرپا نگاه داشتن صنعتی شده که سالانه ۱.۵ میلیارد دلار درآمد می شود اما رفته رفته از درون باغهای پسته را نابود کرده است.
با ادامه این شرایط به مرور زمان درختان بیشتری خشک می شوند و پایه های صنعت پسته هر روز بیشتر می لرزند.
شوری آب عملا درختان زیادی را در زمینهای غرق آبی پسته از بین می روند و کشاورزان درختان خشکیده را برای جلوگیری از شیوع آفت قطع می کنند و به دل آتش در کوره های تولید زغال می سپارند.
این مسئله را این روزها می توان در شهرستان انار مشاهده کرد. این شهرستان یکی از قطبهای اصلی تولید پسته و هم جوار با رفسنجان است.
هر سال تامین آب باغهای گسترده پسته سخت تر می شود و البته به دلیل افزایش سختی آبها در بسیاری از این مناطق عملا امکان آبیاری مکانیزه نیز از بین رفته و چاره ای جز آبیاری غرق آبی و یا خشکاندن درختان پسته نمانده است.
هزار هکتار باغ پسته خشک شد
محمد گرجی، مدیرجهاد کشاورزی انار در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: خشکسالی مهمترین مشکلی است که کشاورزان پسته کار با آن مواجه هستند.
وی ادامه داد: شغل اصلی کشاورزان در شهرستان انار کشاورزی و به خصوص کشت پسته است و اگر محصول دیگری هم کشت می شود محصول فرعی در کنار باغهای پسته است.
وی افزود: آب بسیاری از چاههای آب در انار شور شده است و برای رفع این مشکل دو طرح در دستور کار قرار گرفته است اول اینکه در برخی از فصول سال برداشت آب از چاهها به صورت خودجوش توسط کشاورزان متوقف می شود و با این کار کشاورزان سعی دارند که منابع آبی را بار دیگر تجدید کنند.
مدیرجهاد کشاورزی انار ادامه داد: راه دیگر استفاده از دستگاههای آب شرین کن است که در این اقدام دستگاهها در کنار تلمبه های چاه نصب می شود و درصد شوری آب را کاهش می دهند.
درختان خشک شده راهی کوره می شوند
وی گفت: شوری آب به حدی رسیده که درختان پسته را می خشکاند و درنهایت نیز بسیاری از درختان پسته نابود می شوند و کشاورزان نیز با قطع آنها درختان را تبدیل به زغال می کنند.
وی افزود: یکی از دلایل این مسئله سوزاندن تنه های درختان خشک شده است که به محلی برای تکثیر آفات تبدیل نشوند.
گرجی بیان داشت: ۲۴۰ حلقه چاه ۲۵ هزار هکتار زمینهای پسته این شهرستان را تغذیه می کنند.
وی گفت: متاسفانه بخش قابل توجهی از باغهای پسته انار به وسیله آبیاری غرق آبی آبیاری می شود و همین مسئله هر سال بر بحران آبی می افزاید.
وی خواستار تامین اعتبار لازم در راستای تبدیل روشهای آبیاری سنتی به روشهای آبیاری مدرن و مکانیزه کرد و گفت: حجمی زیادی از آب مورد استفاده کشاورزان در روشهای سنتی هدر می رود.
اجرای طرحهای تحقیقاتی و تولید ۴ گونه هیبریدی جدید/ پرورش نهال های مقاوم در مقابل شوری در شرایط آزمایشگاهی
امیرحسین محمدی، رئیس مرکز تحقیقات پسته در گفتگو با مهر در خصوص خشکسالی در استان کرمان گفت: درخت پسته به صورت طبیعی می تواند در مقابل درصدی از شوری آب مقاومت کند و به همین دلیل در دشتهای کرمان رشد خوبی را دارد در واقع بهترین شرایط برای کشت پسته همین شرایط است.
وی افزود: افزایش شوری آب یکی از مشکلات پیش روی کشاورزان است و سعی می کنیم با کارهای تحقیقاتی گونه های مقاوم به شوری آب را شناسایی و پرورش دهیم.
وی تصریح کرد: تحقیقات لازم برای دستیابی به این گونه ارقام در دو فاز انجام و چند گونه هیبریدی شناسایی شده است و مراحل تحقیقاتی برای پرورش این گونه ها در دست انجام است.
وی از پرورش این نهالها در شرایط آزمایشگاهی خبر داد و گفت: خوشبختانه به موفقیتهای قابل توجهی دست یافته ایم.
وی یکی دیگر از مشکلات را تغییرات آب و هوایی و تنشهای ناشی از تغییرات دما و همچینین خشکسالی دانست و گفت: چهار نمونه هیبریدی در حال بررسی است که امیدواریم با پرورش این گونه ها مشکلات کشاورزان کمتر شود.
کیفیت آب در کرمان کاهش یافته است
عباس مولایی رئیس جهاد کشاورزی شمال استان کرمان نیز در گفتگو با مهر در خصوص وضعیت خشکسالی در کرمان اظهارداشت: کرمان ۲۹۶ هزار هکتار سطح زیر کشت پسته دارد و رتبه نخست تولید این محصول در کشور را به خود اختصاص داده است و همچنین در دنیا نیز از قطبهای اصلی تولید پسته است.
وی افزود: هر چند رقیبهایی در خصوص تولید پسته در جهان طی سالهای اخیر ظهور پیدا کرده اند اما به هیچ عنوان طعم و کیفیت محصول تولیدی این کشورها به پای محصول استان کرمان نمی رسد.
وی گفت: پسته می تواند نقش قابل توجهی در زمینه افزایش صادرات غیر نفتی در کشور داشته باشد اما خشکسالی این محصول را تهدید می کند و باید چاره ای برای کم آبیهای سالهای اخیر اندیشیده شود.
مولایی به افزایش شدید سختی آب در برخی از دشتهای پسته خیز استان کرمان اشاره کرد و گفت: به دلیل افزایش چشمگیر سختی آب امکان آبیاری مکانیزه نیز وجود ندارد زیرا رسوبات در زمانی اندک در تجهیزات آبیاری رسوب می کند و سیستم آبیاری مکانیزه مختل می شود.
کاهش دبی آب چاههای کشاورزی
وی کاهش کیفیت آب را از اصلی ترین مشکلات دانست و افزود: به عنوان مثال چاهی که در سالهای گذشته ۵۰ لیتر در ثانیه آب داشت اکنون به میزان آبدهی ۱۰ لیتر در ثانیه رسیده و کاهش حجم آب عملا کاهش کیفیت را نیز به دنبال داشته است.
مولایی افزود: انتقال آب از خلیج فارس به استان کرمان در راستای حل بخشی از مشکل آبیاری کشاورزی در استان کرمان است که امیدواریم به زودی عملیاتی شود.
وی افزود: از سطح زیر کشت موجود در استان کرمان هم اکنون ۲۰ هزار هکتار مجهز به آبیاری مکانیزه هستند و مابقی غرق آبی آبیاری می شوند.
