مهندس حبیباله اکبری بیاض در مقالهای مفصل به بررسی موقعیت بنای امامزاده محمدصالح (ع) و مساجد شهر انار و توابع نسبت به جهت قبله پرداخته است.
متن کامل این مقاله به شرح زیر است:
با پیدا کردن محل سکونت خود از روی تصاویر ماهواره ای به راحتی و دقیق جهت قبله خود را در هر کجای انار که باشید پیدا کنید:
جهت قبله :
بسیاری از عزیزان ممکن است قصد این را داشته باشند تا قبله دقیق مکانی که در آن قرار دارند، را به دست آورند اما به دلیل نبود قبلهنما یا وجود آهنهای بسیار در ساختمانها قبلهنما به صورت دقیق عمل نکند.
دانستن سمت جنوب این کمک را به تعیین قبله میکند که زاویۀ قبلۀ هر شهر محاسبه شده و مشخص است. اگر در روی کرۀ جغرافیایی یک شهر را به مکه وصل کنیم زاویۀ انحراف آن از یکی از دو جهت اصلی را که به آن نزدیکتر است میتوان به دست آورد. با توجه به اینکه شهر مکه در جنوب غربی کشور ما قرار دارد زاویۀ انحراف قبله در ایران، از سمت جنوب محاسبه میشود. مثلاً این زاویه در تهران ۳۸ درجه است. یعنی با رو کردن به سمت جنوب کافی است ۳۸ درجه به سمت راست (غرب) بچرخیم تا در جهت قبله قرار گیریم.
هر ساله در روزهای ۷ خرداد و ۲۳ تیر فرصت خوبی برای تعیین دقیق قبله پیش میآید. در این دو روز آفتاب در ظهر مکه، درست عمود بر خانۀ کعبه میتابد. بدین لحاظ هر کس در هر کجای کرۀ زمین اگر خورشید را ببیند و رو به آن بایستد در واقع رو به قبله ایستاده است. ظهر شرعی در مکه به ساعت رسمی ایران ساعت ۱۳:۴۸ دقیقه است (حدود سه ربع پس از ظهر شرعی در تهران).نحوۀ به دست آوردن سمت قبله به این صورت است که یک شاخص عمودی یا لبۀ یک دیوار را در نظر بگیرید و خط سایه را در ساعت ۱۳:۴۸ دقیقه روی زمین ترسیم کنید. این خط که به سمت جنوب غربی است سمت قبله را نشان میدهد.
تعیین قبله در شهر انار
شهر انار در موقعیت جغرافیایی ۳۰ درجه و ۵۲ دقیقه و ۴۷ ثانیه عرض شمالی و ۵۵ و ۱۶ دقیقه ۱۵ ثانیه طول شرقی واقع شدهاست ( ̋۴۷/˚۵۲/´۳۰ عرض شمالی و ̋۱۵´۱۶˚۵۵ طول شرقی ). این مختصات دقیقا محل امام زاده محمد صالح (ع) انار را نشان میدهد. و در سیستم مختصات جغرافیایی UTM برابر با E۳۳۴۷۰۴ و N۳۴۱۷۵۵۰ میباشد.
با توجه به اینکهسمت قبله از شمال به سمتمشرق اندازهگیری می شود. بدین ترتیب سمت جنوب ۱۸۰ درجه و سمت مغرب ۲۷۰ درجهاست. لازم به ذکر است که در شکل قبله نمای زیر، جهت قبله در راستای خط قرمزرنگ و از سمت مرکز قبلهنما به سمت خارج آن میباشد. با توجه به اینکه جهت قبله در شهر انار برابر با ۳/۲۳۹ درجه میباشد لذا جهت پیکان قرمز رنگ سمت قبله در شهر انار را نشان میدهد .به عبارتی با رو کردن به سمت جنوب کافی است۳/۵۹ درجه به سمت راست (غرب) بچرخیم تا در جهت قبله قرار گیریم. حال با این توضیحات باید پرسید کدامیک از مردم شهرستان انار و توابع در جهت قبله نماز میخوانند؟
قطبنما و نمایش جهت قبله در انار
خط سبز جهت قبله است و خط قرمز جهتی که ساختمان امام زاده محمد صالح در راستای آن بنا شده است .
با توجه به مختصات شهر انار و همچنین موقعیت مساجد انار و توابع و موقعیت امام زاده محمد صالح انار میتوان مشاهده کرد که اکثر این مکانها در راستای قبله ساخته نشدهاند و یا در آن زمان به درستی سمت قبله را محاسبه نکردهاند . حال اینکه محراب این مساجد به سمت قبله میباشد یا نه باید مورد بررسی بیشتری قرار گیرد.
آنچه از مشاهده تصاویر ماهواره ای میتوان برداشت کرد اینکه اکثر این اماکن و منازل شهر اناردر راستای قبله بنا نشدهاند. همانطور که در تصویر بالا و از نمای نزدیک در تصویر زیردیده میشود جهت قبله با راستای بنای امام زاده اختلاف زیادی نشان میدهد .
خط سبز جهت صحیح قبله را نشان میدهد و خط قرمز جهتی که ساختمان امام زاده محمد صالح در راستای آن بنا شده است و نماز برگزار میشود
خط سبز جهت صحیح قبله را در محل ساختمان مسجد صاحب الزمان (عج) شهر انار را نشان میدهد در صورتی که ساختمان مسجد در راستای قبله نمیباشد.
همانطورکه در تصویر بالا دیده میشود در ظاهر بنای مسجد صاحب الزمان (عج) شهر انار نیز در راستای قبله نمیباشد البته آنچه که مهم است محراب این مسجد میباشد که در راستای قبله قرار گرفته است.
با توجه به تصویر اولیه که شهر انار را نشان میدهد میتوان گفت اغلب نمازگزاران محترم ساکن انار (اگر بر اساس منازل مسکونی خودشان ) نماز بر پا کنند تقریبا با اختلاف کمی به سمت قبله نماز میخوانند. با توجه به تصاویر زیر به غیر از مساجد روستای گلشن و امین شهرکه تقریبا نزدیک به سمت قبله ساخته شده اند و یا محراب آنها به سمت قبله میباشد بقیه مساجد یا در راستای قبله ساخته نشده اند یا محراب آنها در راستای قبله نمیباشد.
جالب توجه است که بدانیم اکثر افغانیهای مقیم انار و همچنین افرادی که از استان سیستان و بلوچستان به منطقه انار میآیند با اختلاف کمتری رو به قبله نماز میخوانند( ولی دیده شده بعضی از آنها حتی با اختلاف بسیار تقریبا به سمت غرب به نماز میایستاند ).
در اینجا بنا نیست کسی را متهم کنیم که چرا این مساجد در آن زمان رو به قبله ساخته نشده و یا محراب آنها اشکال دارد چون با وسایل اندازه گیری آن زمان تعیین دقیق قبله میسر نبوده و بیشتر از قبله نماهایی استفاده میکردند که دقت لازم را نداشتند و گاهی هم سازندگان این بناها به افرادی مراجعه میکردند که معتمد محل بودند چه بسا این افراد هم با مشاهدات خودشان قبله را تعیین میکردند. آنچه که در حال حاضر مورد نظر میباشد اینکه بیایم از این به بعد بخصوص در نمازهایی که بصورت جماعت اقامه میشود همانند نمازهای جمعه و جماعت که در محل امام زاده محمد صالح (ع) بر پا میشود و اگر بصورت انفرادی در منازلمان نماز اقامه میکنیم در جهت صحیح نماز بگزاریم .
در زیر جهت صحیح قبله در چند روستا از توابع شهرستان انار با خط سبز نشان داده شده است
لازم به ذکر میباشد در اینجا موقعیت بنای ساختمان مساجد مد نظر بوده و اینکه محراب مساجد در راستای قبله میباشند باید از نزدیک مشاهده کرد ودر اینجا قضاوتی نخواهیم کرد چون شهروندان عزیز میتوانند خودشان بر اساس تصاویر زیر تشخیص دهند که محراب در راستای خطوط سبز قرار دارد یا اینکه با اختلاف ساخته شده است. (التماس دعا )
خط سبزجهت قبله مسجد امین شهر را نشان میدهد که مسجد تقریبا با اختلاف کم در راستای قبله بنا شده است
خط سبزجهت قبله مسجد امین شهر( محله بالا )را نشان میدهد در صورتی که مسجد با اختلاف در راستای قبله بنا شده است
خط سبزجهت قبله مسجد گلستان را نشان میدهد مسجد با اختلاف در راستای قبله بنا شده است
خط سبزجهت قبله مسجد گلشن را نشان میدهد مسجد تقریبا در راستای قبله بنا شده است
خط سبزجهت قبله مسجد جمشید آباد را نشان میدهد در صورتی که مسجد تقریبا با اختلاف در راستای قبله بنا شده است
خط سبزجهت قبله مسجد ناصریه را نشان میدهد مسجد تقریبا با اختلاف کمی در راستای قبله بنا شده است
خط سبزجهت قبله مسجد صفائیه را نشان میدهد مسجد با اختلاف کمی در راستای قبله بنا شده است