در کامنتهای متعددی، خوانندگان انارپرس از اینجانب در خصوص نحوه تغذیه باغات پستهای که با سیستم زیر سطحی آبیاری میشوند، سئوال کردند. از آنجایی که تخصص لازم در این زمینه را نداشتم، با مشورت با آقایان دکتر سیدجواد حسینیفرد و مهندس اکبر محمدی، اعضای هیات علمی موسسه تحقیقات پسته کشور، این مقاله را تنظیم نمودم.
تغذیه باغات پسته ی دارای سیستم آبیاری زیر سطحی با استفاده از لولههای پی وی سی و یا سیمانی با سه روش (که مکمل یکدیگر میباشند) امکانپذیر است.
نخست، روش خاکی که در باغات پسته با آبیاری غرقابی نیز استفاده میگردد. در این روش، نخست کانالی به عمق تقریبی ۴۰ سانتیمتر در منطقه سایهانداز درخت و در نزدیکی لولههای آبیاری زیر سطحی حفر می شود. سپس در این کانال، کود حیوانی ریخته میشود. همچنین بر روی کود حیوانی، کودهای شیمیایی زمستانه فسفره و پتاسه مانند فسفات تریپل و سولفات پتاسیم میریزیم.
قابل توجه اینکه این دو کود تنها بر روی کود حیوانی قابل استفاده برای گیاه است. به عبارت دیگر، استفاده تنها از کودهای فسفره و سولفات پتاسیم و ریختن آنها بر روی خاک و سپس شخم زدن آن، هیچ فایدهای برای گیاه ندارد. در صورت نیاز، کودهای میکرو مانند منگنز، آهن، مس و روی نیز میتوان به صورت خاکی داخل چاله کود استفاده نمود. در این باغات، در صورتی که یک یا دو نوبت آبیاری زمستانه صورت بگیرد، کانال کود مورد نظر در معرض آب قرار گرفته و مواد غذایی لازم را به درخت میرساند. حتی در صورتی که آبیاری زمستانه غرقابی نیز صورت نگیرد، آب نشت کرده از سیستم زیر سطحی به کانال کود رسیده و مواد غذایی لازم را به ریشه درخت میرساند. این نوع کود دهی ۲ تا ۳ سال یک بار انجام میشود.
دومین روش، استفاده از کودهای شیمیایی داخل سیستم میباشد. این روش تنها برای کودهای سرپاش چون سولفات آمونیم، اوره و سولوپتاس قابل استفاده است.
به عبارت دیگر، کودهای فسفره و سولفات پتاسیم را نمیتوان از طریق سیستم استفاده نمود. کودهای ازته (سولفات آمونیم، نیترات آمونیم یا اوره) در سه نوبت اسفند ماه، خرداد ماه و شهریور ماه قابل استفاده هستند. بهتر است در آبهای شور از کودهای سولفات آمونیم (کود ازبکی) استفاده شده و از کودهای اوره و نیترات آمونیم تنها در آبهای شیرین استفاده گردد.
قانون ساده این است که میزان استفاده از کودهای شیمیایی در سیستم آبیاری زیر سطحی نصف میزان استفاده از این کودها در سیستم غرقابی است. بدین ترتیب در سه نوبت اسفند، خرداد و شهریور، جمعا به میزان حداقل ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار از کود سولفات آمونیم به صورت حل شده در آب استفاده گردد. اگر از کود اوره استفاده شد، این میزان ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار است. برای این کار، نخست مقدار کود مورد نیاز را در آب به طور کامل حل مینماییم. این کار بایستی با دقت کامل صورت گیرد تا به تمام نقاط باغ کود مساوی رسیده و بعد از اتمام آبیاری میزان کود مورد نظر به هر هکتار برسد. میتوان محلول تهیه شده از کود را در بشکهای ریخته و شیر بشکه را باز نموده و داخل جریان آب ریخت. به طوری که بعد از اتمام آبیاری کل کود داخل آب وارد شده باشد. همچنین میتوان به میزان ۷۰ کیلوگرم در هکتار کود سولوپتاس را نیز از همین روش در خرداد ماه از طریق سیستم به باغ داد.
سومین روش تغذیه باغ، استفاده از روش محلول پاشی میباشد. این روش برای سیستمهای مختلف آبیاری غرقابی و زیر سطحی یکسان است. این روش تنها برای کودهای میکرو مانند مس، روی، منگنز، آهن و کلسیم توصیه میشود. برای تعیین نوع و میزان کود مورد نیاز، بایستی آزمایش برگ انجام داد. زمان انجام آزمایش برگ، ۲۰ تیرماه تا ۲۰ مرداد ماه میباشد. در صورتی که نتایج آزمایش برگ حاکی از کمبود یک عنصر غذیی بود، آنگاه محلول پاشی برای سال آینده توصیه میشود. در خصوص محلول پاشی بایستی چند نکته را مورد توجه قرار داد تا نتیجه معکوس به بار نیاورد. نخست زمان دقیق محلول پاشی است. اغلب محلول پاشیها بایستی در اردیبهشت ماه صورت گیرد. دومین نکته، دقت در ترکیب کود در تانکر آب می باشد که اگر این کار به خوبی صورت نگیرد ممکن است باعث سوختگی برگ و میوه شود. سومین نکته، مقدار دقیق کود مورد استفاده در هر ۱۰۰۰ لیتر آب می باشد. نکته چهارم، باید محلول پاشی در زمان خنک بودن هوا صورت گیرد.
سوره فصلت، آیه ۱۰
“او بر فراز زمین کوه هاى استوارى قرار داد و برکاتى در آن نهاد و مواد غذایى آن را مقدّر فرمود، ـ این ها همه در چهار روز [= چهار دوران ] بود ـ درست به اندازه نیاز تقاضا کنندگان.”
دکتر محمد عبدالهی عزتآبادی