۱۱ نظر
۱۴ اسفند ۱۳۹۳ - ۰:۰۱
برای جلوگیری از تخریب منابع آب، قرآن مراحل مختلفی را برای محدود کردن انسان ارائه می دهد. این مراحل به سه گروه تقسیم می شوند:
مرحله اول: بهترین حالت این می باشد که انسان به حق خود قانع بوده و منابع را به اندازه مصرف کرده و با زیاده روی در مصرف، منابع را نابود نکند. بنابراین، در مرحله نخست، قرآن انسان را به برداشت درست و به اندازه از منابع آب توصیه می کند.
مرحله دوم: در این مرحله با اجبار و قانون (الهی یا انسانی) مصرف محدود می شود. برای مثال در قانون الهی، حوادث طبیعی مانند سرمازدگی باعث کاهش محصول و در نتیجه کاهش تقاضا برای مصرف آب و لذا محدود شدن مصرف آن می شود. این مرحله را می توان به امتحان الهی تفسیر نمود. در صورتی که انسان از تکرار اشتباهات جلوگیری نموده و خودش رعایت محدودیت ها نماید از امتحان سربلند بیرون می آید و الا امتحان دیگری تکرار شده و یا به مرحله سوم می رسد. لازم به توضیح است که در صورت رعایت اختیاری محدودیت ها (مرحله نخست) نسبت به اجبار قانونی این حدود، رفاه افراد بسیار بالاتر است.
مرحله سوم: بدترین حالت این است که نه انسان به طور اختیاری محدودیت منابع را رعایت کند و نه قانون (الهی یا انسانی) وی را اجبار به این کار نماید. در چنین شرایطی انسان با تخریب کامل منابع و طبیعت باعث نابودی خود می شود. این بلا و نابودی دیگر امتحان نیست بلکه مجازات انسان به سبب اعمال خودش می باشد.
در قرآن آیاتی نیز وجود دارد که در بعضی موارد به اشتباه از آن نامحدود بودن منابع آب برداشت شده است. اما دقت لازم در این آیات نیز نشان می دهد که اولا: فراوانی منابع آب مشروط می باشد. به عبارت دیگر، برخلاف فراوانی و عدم محدودیت در مورد نعمت های بهشتی، در خصوص منابع آب در دنیا اگر هم به فراوانی اشاره شده است فراوانی مشروط است. لذا، دسترسی به شرایط نامحدود منابع، مشروط به رعایت همان مسائلی می نماید که به عنوان علل محدود شدن منابع در اختیار انسان بر شمرده شد. بنابراین در شرایط زمانی فعلی و قبل از تکامل تمام انسان ها شرایط دسترسی نامحدود و فراوان به منابع وجود ندارد. ثانیا: مقدار آب نازل شده محدود و مشخص است اما نحوه نزول آن بستگی به رفتار ما دارد. این نزول می تواند پی در پی و با برکت باشد و می تواند یکباره و نابود کننده گردد. به عبارت دیگر هیچ کدام از آیات قرآن بیانگر نزول باران نا محدود و فراوان نیست.
لذا به طور خلاصه می توان گفت که برخلاف تصور بعضی از افراد، هیچ کدام از آیات قرآن بیانگر نامحدود و فراونی نعمت های الهی در این دنیا نمی باشد. به طوری که این فراوانی نیاز به برنامه ریزی و بهره برداری اصولی و پایدار از نعم را نفی کند. با این همه، خداوند در آیات قرآن، شرایطی را معرفی می کند که در آن بی حساب می بخشد، به هر کس که می خواهد می بخشد و خود را از اینکه به کسی در این خصوص پاسخگو بداند بی نیاز می داند. به عبارت دیگر به انسان می گوید که هر چند تو اجبار به حساب و کتاب دارید، حق این که از تمام افعال الهی سر درآورده و توقع دلیل آوردن خدا باشید ندارید. خداوند، در این خصوص پا را فراتر گذاشته و قاعده “کن فیکون” را مطرح می کند. آیاتی که خود را بی نیاز از اسباب در آفرینش می داند. با این وجود، هیچ کدام از این آیات “بخشش بی حساب و کتاب” یا “کن فیکون” نبایستی باعث ایجاد این تصور برای انسان شود که حال که چنین است و خدا بی اسباب می آفریند و بی حساب می بخشد پس ما هم بی حساب و برنامه مصرف کنیم و با توکل بر خدا منتظر اصلاح کارها از طرف خدا باشیم. دیدگاهی که در بسیاری از موارد از لحاظ نظری باعث خرده گیری دانشمندان غیر دینی به اسلام و قرآن شده و از نظر عملی باعث تخریب منابع و عقب ماندگی اقتصادی کشور های اسلامی گردیده است.
سوره بقره، آیه ۱۱۷
“پدید آورنده آسمانها و زمین اوست! و هنگامى که فرمان وجود چیزى را صادر کند، تنها مى گوید: «موجود باش!» و آن، (چیز، بى درنگ) موجود مى شود.”
دکتر محمد عبدالهی عزت آبادی