۱۱ نظر
۳ خرداد ۱۳۹۴ - ۲۱:۳۹
به گفته قرآن، قوم سباء در منطقه ای زندگی می کردند که هم از نظر منابع آبی و هم از نظر مراتع و جنگل ها پربار بود. این قوم با مهار منابع آبی به کشاورزی پرداختند. کشاورزی پر رونق باعث شد تقاضا برای زمین بالا رود. در اینجا برخلاف اصحاب راس، محدودیت آب وجود نداشته بلکه محدودیت اصلی کمبود زمین های مناسب کشاورزی بود. لذا این قوم شروع به از بین بردن جنگل ها و مراتع و آماده سازی آن برای کشاورزی نمودند. به طوری که قرآن می گوید فاصله بین شهرها و آبادیهای خود ایجاد کردند.
فاصله هایی که قبلا پوشیده از جنگل و مرتع بود تبدیل به مزارع و باغات کشاورزی شد. این مسئله باعث لخت شدن سطح خاک و شسته شدن آن توسط سیلاب ها گردید. به طوری که یک سیل ویرانگر تمام آن سرزمین را از بین برد. این در حالی است که در صورت وجود جنگل و مرتع به عنوان محافظان طبیعی هیچ گاه این اتفاق نمی افتاد. در این داستان، قرآن نقش منابع طبیعی را در حفاظت از خاک و جلوگیری از بروز سیلاب های مخرب را توضیح می دهد. همچنین نکته مدیریتی بسیار مهم در این آیات حفظ منابع طبیعی و از بین نبردن منابع در حد فاصل بین باغات، مزارع و شهرها است. به عبارت دیگر، انسان بایستی در حد نیاز خود از منابع طبیعی استفاده کرده و منابعی که نیاز به آن ندارد را دست نخورده باقی بگذارد. نکته جالب داستان این است که گاهی انسان بدون هیچ نیازی تنها به منظور تغییر چشم انداز، منابع را تخریب می کند. در حالی دستور مدیریتی قرآن این است که از منابع طبیعی بایستی طوری بهره برداری شود که کمترین تغییر در چشم اندزهای آن داده شود. به عبارت دیگر از تغییر در آیات الهی به شدت خود داری شود.
این داستان قرآنی نشان می دهد که دخالت در طبیعت و تغییر وضعیت آن باعث عواقب ناگواری است. تفاوتی نیز در این زمینه وجود ندارد که جنگل را به بیابان تبدیل کنیم و یا بیابان را به جنگل سبز تبدیل نماییم. این هردو باعث نابودی طبیعت است.
ما روزگاری افتخارمان بر این بود که بزرگترین جنگل مصنوعی دنیا را در شهرستان های انار و رفسنجان (از کبوترخان تا شمش) ایجاد کرده ایم. این در حالی بود که طبیعت کویری منطقه ظرفیت این جنگل مصنوعی را نداشت. لذا تخریب منابع آب، تغییرات شرایط آب و هوایی، طغیان آفات و… پیامد این مسئله بود. این در حالی است که بایستی بین باغات با ایجاد فواصله مناسب، طبیعت دست نخورده را به حال خود رها می کردیم تا منطقه چشم انداز کویری خود را از دست ندهد.
حالا نیز دیر نشده است. می توان با حذف باغات اضافه و رساندن سطح باغات پسته به میزانی که آب کافی برای آن باشد، از نابودی کامل کشاورزی منطقه جلوگیری کرد. در حالی که طبیعت بیابانی منطقه نیز به حالت قبل برگردانده شود. به طوری که آبادی های مشخص با باغات پسته جدای از هم و پراکنده در یک گستره کویری ایجاد گردد. به عبارت دیگر، به جای یک کمربند یکنواخت سبز، نقاط پراکنده سبز که در برگیرنده مساحتی از چندین باغ متصل به هم است، مشاهده شود. یادمان باشد اینجا اتحادیه اروپا یا ایالات متحده آمریکا نیست که بارندگی سالیانه آن بالغ بر ۵۰۰ میلیمتر بوده و لذا ظرفیت ایجاد مزارع و باغات یکپارچه چند ده هزار هکتاری را داشته باشد. اینجا کویری است که میانگین بارندگی بلند مدت آن کمتر از۹۰ میلیمتر در سال می باشد.
پاینده باد قرآن، که پیشرفته ترین اصول توسعه پایدار (از جمله اصل view یا ارزش چشم انداز)، را به ما آموخته است. ارزشی که در کشورهای توسعه یافته برای منابع طبیعی تنها به عنوان چشم انداز دل انگیز محاسبه می گردد. در این کشورها، اگر قرار است یک کارخانه صنعتی ساخته شود باید هزینه های تخریب مناظر طبیعی و چشم انداز طلوع خورشید نیز به عنوان هزینه های احداث این کارخانه در نظر گرفته شود.
سوره سباء، آیات ۱۵ تا ۱۹
“براى قوم «سبا» در محل سکونتشان نشانه اى (از قدرت الهى) بود: دو باغ (بزرگ با میوه هاى فراوان) از راست و چپ (رودخانه عظیم; و به آنها گفتیم:) از روزى پروردگارتان بخورید و شکر او را به جا آورید; شهرى است پاک و پاکیزه، و پروردگارى آمرزنده (و مهربان). امّا آنها (از خدا) روى گردان شدند، و ما سیل ویرانگر را بر آنان فرستادیم، و دو باغ (پر برکت) شان را به دو باغ (بى ارزش) با میوه هاى تلخ و درختان «شوره گز» و اندکى درخت سدر مبدّل ساختیم.این کیفر را بخاطر کفرانشان به آنها دادیم; و آیا ما کسى جز افراد کفران کننده را مجازات مى کنیم؟! و میان آنها و شهرهایى که برکت داده بودیم، آبادیهاى آشکارى (بر سر راهشان) قرار دادیم; و سفر در میان آنها را بطور متناسب (با فاصله نزدیک) مقرّر داشتیم; (و به آنان گفتیم:) شبها و روزها در این آبادیهابا ایمنى (کامل) سفر کنید.ولى (این ناسپاسان) گفتند: «پروردگارا! میان سفرهاى ما دورى بیفکن» (تا بینوایان نتوانند دوش به دوش اغنیا سفر کنند. و اینگونه) به خویشتن ستم کردند; و ما آنان را داستانهایى (براى عبرت دیگران) قرار دادیم و جمعیّتشان را به طور کامل متلاشى ساختیم; در این ماجرا، نشانه هاى عبرتى براى هر صبور شکرگزار است.”
دکتر محمد عبدالهی عزت‌آبادی