• امروز : چهارشنبه - ۲۹ فروردین - ۱۴۰۳
  • برابر با : Wednesday - 17 April - 2024

مصادیق فساد در «برداشت از منابع آب» از دیدگاه قرآن

  • 11 مهر 1394 - 16:28
مصادیق فساد در «برداشت از منابع آب» از دیدگاه قرآن

قرآن تبعیض در اجرای قوانین و احکام شرع را یکی از عوامل ایجاد فساد می‌داند. به طوری که افراد از احکام و قوانینی که به نفع شخصی اشان می‌باشد پیروی کرده و قوانینی که برایشان بدون نفع بوده و یا زیان آور است را زیر پا بگذارند.

این دقیقا مسئله‌ای است که در بحث مصرف و مدیریت استفاده از منابع طبیعی و بویژه آب مصداق دارد. چنانچه مطالعات نشان می‌دهد، میزان برداشت بهینه از منابع آب را هرگز نمی‌توان بر اساس اقتصاد آزاد و اصل برابری عرضه و تقاضا مشخص نمود. در چنین شرایطی تنها بایستی دولت و با استفاده از قوانین این مسئله را به انجام برساند.

چنین قوانینی هر چند که به نفع اجتماع است در بیشتر مواقع با منافع شخصی در تضاد است زیرا افراد پی گیر سود شخصی خود بوده و نقطه تعادل خود را جایی می‌بینند که منافع نهایی با هزینه نهایی برابر شود. این در حالی است که این نقطه تعادل لزوما نقطه تعادل اجتماعی نیست. به طور خلاصه می‌توان گفت که دومین مصداق عدم فساد در بهره برداری از منابع آب، اجرای کامل احکام شرع و قوانین اجتماعی است.
بهره برداری بیش از نرخ بازگشت یا بهره برداری نا‌پایدار مصداق دیگر قرآن از فساد در استفاده از منابع آب است. به عبارت دیگر، تنها قوام بخشیدن به سرمایه‌های اجتماعی و اجرای کامل قانون کافی نیست بلکه بایستی اطلاعات کافی از سیستم و نظام ورودی و خروجی و میزان بهینه برداشت نیز وجود داشته باشد.
همچنین، قرآن فساد را ایستا و تمام شدنی و مربوط به یک زمان خاص نمی‌داند. به عبارت دیگر، بعد از اینکه سیستمی اصلاح شد، نمی‌توان آن را برای همیشه بیمه شده دانست. لذا هر لحظه ممکن است در سیستم اصلاح شده دوباره فساد ایجاد شود. بنابراین مراقبت دائمی از رفتار و اعمال انسان شرط لازم برای جلوگیری از فساد است.
از دید قرآن، عدم وجود نظم، حساب و میزان و سنجش در کار‌ها، نشانه دیگری از فساد است. هدف از این نظم و حسابکشی نیز جلوگیری از غصب حقوق مردم و تجاوز به حق دیگران و بر هم زدن میزان‌ها و مقیاس هاى اجتماعى اعلام شده است. مواردی که دقیقا در بحث بهره برداری از منابع آب بایستی مورد توجه قرار گیرد. دقت در سنجش اثرات مستقیم و غیر مستقیم برداشت یک فرد از منابع آب بر روی منافع و مضار افراد دیگر نکته مهمی در بهره برداری از منابع آب است. چیزی که به عنوان اثرات جنبی (externality) شناخته شده است.

سوره هود، آیه ۸۵
«و اى قوم من! حق پیمانه و وزن را با عدالت، ادا کنید; و از اموال مردم چیزى کم نگذارید; و در زمین به فساد نکوشید;»

دکتر محمد عبدالهی عزت‌آبادی

ثبت دیدگاه