• امروز : پنج شنبه - ۹ فروردین - ۱۴۰۳
  • برابر با : Thursday - 28 March - 2024

چه کسی مشکل کم آبی را حل خواهد کرد؟

  • 18 شهریور 1392 - 0:01
چه کسی مشکل کم آبی را حل خواهد کرد؟

این روزها با هر کدام از کشاورزان شهرستان های انار و رفسنجان صحبت کنید، مهمترین مشکل خود را کم آبی می دانند. آنها آینده را تیره و تار دانسته و معتقدند که با شرایط فعلی منابع آب و خشکسالی، کمتر از ۵ تا ۱۰ سال دیگر اثری از باغات پسته و کشاورزی در منطقه نخواهد بود. در پاسخ به این سئوال که راه حل چیست، عمدتا دو جواب شنیده می شود. نخست این که تنها از دست خدا بر می آید. اگر خداوند بخواهد، تر سالی شده و تمام مشکلات حل می شود. پاسخ دوم این است که حتما دولت فکری به حال ما می کند.

خداوند در سوره حجر آیه ۲۱ می فرماید: ” هیچ چیزی نیست مگر اینکه خزانه های آن در نزد ماست، و ما آن را جز به اندازه معین فرو نمی فرستیم”. معمولا دو برداشت از این آیه شده است. نخست اینکه منابع در اختیار انسان از جمله آب به اندازه کافی وجود داشته و هیچ محدودیتی وجود ندارد. دوم این که منابع در اختیار انسان به اندازه معین و محدودی وجود دارد. هر کدام از این دو برداشت مورد توجه قرار گرفته و به سرنوشت منابع آب در شهرستان های انار و رفسنجان نگاه کنیم نتیجه یکسان است.

 اگر فرضیه کافی بودن منابع آب را قبول کنیم، تمام شدن این منابع نشان می دهد که ما بیش از اندازه کافی مصرف کرده و اسراف نموده ایم که به این سرنوشت دچار هستیم. اگر به محدود بودن منابع آب معتقد باشیم، باز نتیجه گیری این است که به هر اندازه ای که ما دلمان بخواهد آب در اختیارمان نیست تا به هر ترتیبی مصرف نماییم. به عبارت دیگر، هر چند خداوند آسمان ها و زمین را برای اشرف مخلوقات خود یعنی انسان آفریده است، اما نظم طبیعت را بر اساس خواسته های انسان تنظیم نمی کند بلکه انسان بایستی خواسته های خود را بر اساس نظم طبیعت تنظیم کند.

چنانچه در داستان حضرت یوسف (ع)، نیز یوسف از خداوند نخواست تا نظم طبیعت را بر اساس خواسته های مردم تنظیم نماید بلکه از مردم مصر خواست برای مقابله با خشکسالی هفت سال گندم زیاد کاشته و در انبار ذخیره نمایند تا اینکه برای هفت سال خشکسالی آذوقه کافی داشته باشند. برای ما نیز خداوند با نظم خاصی منابع آب فراهم کرده است. دو نوع منبع آب شامل “روانه” که همان باران و برف بوده و “انباره” که آب های زیر زمینی می باشد، فراهم کرده است.

ما بایستی آب های باران را به طور سالانه استفاده نموده و آب های زیر زمینی را طوری تنظیم و استفاده نماییم تا در دوره های کم باران با مشکل مواجه نشویم. این کار هم طوری صورت دهیم که هیچ موقع این منابع آب خالی نشود.

اگر ما این کار را خوب انجام نداده ایم و انبارهای آب زیر زمینی خالی شده است، آیا توقع این است تا خداوند با تغییر اقلیم و تبدیل آن از بیابانی به پر باران مشکل ما را حل کند.

میانگین بارندگی منطقه ما ۹۰ میلیمتر در سال است. این در حالی است که برای حل مشکل کم آبی، بایستی سالانه ۷۰۰ میلیمتر بارندگی صورت گیرد. اگر چنین شود دیگر تولید پسته امکان پذیر نخواهد بود. پس نتیجه می گیریم که خداوند به خاطر دستیابی ما خواسته هایمان نظم طبیعتش را به هم نمی زند. چنانچه برای یوسف پیامبر با تقوا نیز چنین نکرد. تقوای یوسف پیامبر در داستان زلیخا زبان زد خاص و عام است. بلکه به ما عقل و وجدان داده است تا بر اساس نظم طبیعت، خواسته هایمان را تنظیم نماییم. علاوه بر این، خداوند دستوراتی نیز برای این منظور از طریق وحی در اختیار ما گذاشته است.

از طرف دیگر، چنانچه کشاورزان می گویند، آیا دولت فکری به حال کم آبی خواهد کرد؟ مطمئنا جواب منفی است. برای این که مشکل کم آبی حل شود، بایستی بین عرضه و تقاضا تعادل ایجاد گردد. برای این منظور یا عرضه آب بایستی افزایش یابد و یا تقاضای آب کم شود. عرضه آب را تنها با انتقال آب می توان اضافه نمود. دولت به هیچ عنوان قادر به انجام چنین امری نیست. برای پاسخگویی به تقاضای آب منطقه جهت آبیاری مناطق پسته کاری دو شهرستان با سیستم غرقابی فعلی نزدیک به یک میلیارد و پانصد میلیون متر مکعب آب نیاز است. با توجه به آب موجود، نزدیک به یک میلیارد متر مکعب کمبود آب وجود دارد.

انتقال  چنین آبی به منطقه از جنبه های، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به هیچ وجه امکان پذیر نیست. با احتمال صد درصد می توان گفت که هیچگاه آب مور نیاز کشاورزی به مناطق پسته کاری شهرستان های انار و رفسنجان منتقل نخواهد شد. حال که امکان افزایش عرضه آب وجود ندارد، بایستی تقاضا برای آب را کاهش داد.

 یعنی اینکه برای تولید یک کیلوگرم پسته، مقدار کمتری آب مصرف نموده و با تغییر سیستم استفاده از آب، بهره وری را افزایش داد. اصلا دولت مصرف کننده آب نیست که بخواهد تقاضایش برای آب را کاهش دهد.

 به عبارت دیگر بر خلاف تصور کشاورزان، دولت هیچ فکری به حال کمبود آب در شهرستان های انار و رفسنجان نکرده و هیچ برنامه ای برای این کار در آینده ندارد. پس سئوال این است که چه کسی و چگونه می خواهد مشکل کم آبی را حل کند؟ مطمئنا جوابی برای این سئوال وجود دارد.

 دکتر محمد عبداللهی عزت آبادی، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات پسته کشور

ثبت دیدگاه