شاید کمتر کسی بداند که “یزدانآباد” و “گنجآباد” دو روستاهای بسیار کهن انار بودهاند که اکنون از آنها تنها خرابهای اندک باقی مانده است.
این دو روستا از جمله روستاهای چند صد ساله انار هستد که مدتها بود با تحقیق و سوال از افراد مسن به دنبال پیداکردن آنها بودیم. بسیاری این دو روستا را به یاد نمیآورند اما پس از مدتها با راهنمایی چند نفر از اهالی توانستیم این دو روستا را در انار پیدا کنیم.
افرادی که با آنها صحبت کردهایم، همگی حدود ۷۰ تا ۸۰ سال سن دارند و میگویند از این دو روستا در دوران کودکیشان نیز مانند اکنون تنها بقایایی از ساختمانهایی مخروبه وجود داشته که نشان از قدمت کهن و چند صد ساله آنها میدهد. نام روستاهای دایر انار در منابع تاریخی از جمله جغرافیای کرمان آمده است. عدم ذکر نام این دو روستا در زمان نگارش کتاب جغرافیای کرمان (حدود ۲۰۰ سال قبل) نشان میدهد که روستاهای یزدانآباد و گنج آباد قدمتی بسیار کهن دارند و در آن مقطع جزو روستاهای آباد و مسکونی انار نبودهاند و به مخروبه تبدیل شده بودهاند.
از این روستاهای کهن در حال حاضر تنها بناهای مخروبهای باقی مانده که امید است پیش از تخریب کامل آن از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد توجه قرار گیرد.
فتحآباد نیز یکی دیگر از روستاهای کهن انار است که نام آن در جغرافیای کرمان آمده است. در این کتاب از قلعه فتحآباد نیز سخن به میان آمده است. از این روستا در حال حاضر چند ساختمان مخروبه وجود دارد که مشخص نیست بقایای همان قلعه فتحآباد است یا خانههایی از خانههای این روستا.
علاوه بر این سه روستا، روستاهای “عصمتآباد، نسیتآباد، مهاباد، معصومآباد، فرمانآباد و مرآتآباد” نیز از جمله روستاهای انار بودهاند که هنوز نتوانستهایم جای آنها را پیدا کنیم.
شهر انار قدمتی بسیار کهن دارد. همانگونه که پیشتر گفتهایم نام کهن انار تا حدود ۱۴۰۰ سال قبل، آبان بوده است. آبان به معنای آبهای روان از صفتهای آناهیتا، ایزدبانوی ایران باستان بوده که این خود به خوبی از قدمت بسیار کهن این منطقه خبر میدهد. از سوی دیگر دکتر باستانی پاریزی، مورخ سرشناس نیز در کتاب “خاتون هفت قلعه” میگوید که انار را منسوب به ناهید (آناهیتا) میداند.
شمایلی از آناهیتا، ایزدبانوی ایران باستان که شهر انار منسوب به اوست
آناهیتا، اَناهید یا ناهید نام ایزدبانوی آب و باران و باروری در مذاهب ایران باستان (قبل از ظهور زرتشت) بوده است. بسیاری از ویژگیهای این ایزدبانو با ایشتار نزدیکی دارد که مورد پرستش اقوام سامی، از جمله بابلیان، بود. هر دوی این ایزدان به سیارهٔ ناهید ( زهره ) مربوط هستنند. به احتمال زیاد “اردویسور آناهیتا” نیز چون میترا از ایزدانی بود که پیش از پیدایش زرتشت، توسط مردم ایران و نواحی اطراف مورد ستایش قرار میگرفت.
پژوهش از محمدرضا نسب عبداللهی
گزارش تصویری از بقایای ساختمانهای مخروبه روستاهای یزدانآباد، گنجآباد و فتحآباد