یکی از موانع اصلی بر سر راه اجرای دقیق پروانههای آبکشی چاههای کشاورزی در مناطق پسته کاری شهرستانهای انار و رفسنجان، وجود اختلافات زیاد بین پروانههای بهره برداری است. به طوری که در بعضی موارد، یک مالک دارای ۱۰ چاه شش دانگی با مجوز بهره برداری ۶۰ تا ۷۰ لیتر در ثانیه میباشد. در کنار آن، چاههای آبکشی وجود دارد که بیش از ۱۵۰ مالک داشته و مجوز آبکشی آن ۱۲ لیتر در ثانیه با کار کرد ۳۰۰۰ ساعت در سال است.
بدین مفهوم که چنین چاه خرده مالکی، تنها مجوز برداشت ۱۳۰ هزار متر مکعب آب در سال را دارد. به عبارت دیگر، متوسط سهم هر مالک تنها ۸۷۰ متر مکعب آب در سال میباشد. کمترین میزان آب مصرفی که برای پسته در سیستم آبیاری تحت فشار اعلام شده است، ۵۰۰۰ متر مکعب در هکتار در سال میباشد. بدین ترتیب، میتوان گفت که هر فرد مالک در چنین چاهی اگر حتی به سیستم آبیاری قطرهای هم دسترسی داشته باشد، نمیتواند بیش از ۱۷/۰ هکتار (۷۰ قصب) باغ پسته داشته باشد.
این در حالی است که در سیستم غرقابی این عدد به نصف (۳۵ قصب) میرسد. مشخص است که یک خرده مالک با داشتن یک باغ ۳۵ قصبی نمیتواند مایحتاج زندگی خود را تامین نماید. در حال حاضر، این کشاورز نزدیک به ۱۰ برابر مجوز چاه، آب برداشت نموده و با آن زندگی خود را به سختی میگذراند. حال چگونه میتواند مجوز را رعایت کرده و بتواند از مشکلات اقتصادی به سلامت عبور کند. از طرفی، هیچ گزینه دیگری نیز به غیر از رعایت مجوز وجود ندارد اما بایستی شرایط لازم برای این کار فراهم شود. مجوزهای آب کشی چاهها بایستی رعایت شده و زندگی خرده مالکان نیز نبایستی دچار مشکل شود. لذا نیاز است تا در این زمینه چارهای اندیشیده شده و برای افراد خرده مالک انگیزههایی فراهم شود. لذا نیاز است تا تشکل آب بران، پس از شکل گیری، یکی از اولین کارهایی که انجام میدهد، بررسی ایجاد این انگیزههای اقتصادی باشد. برای این منظور گامهای ده گانه زیر بایستی برداشته شود:
۱- لیست چاههای خرده مالک با مجوز آبکشی پایین مشخص شود و توسط اداره آبیاری به تشکل آب بران اعلام گردد.
۲- لیست گزینههای تشویقی برای ارایه به چاههای آبکشی مختلف توسط ادارههای مختلف مانند کشاورزی، صنعت و معدن و… مشخص گردد.
۳- تمایل و پیشنهادات کشاورزان چاههای خرده مالک اندازه گیری و لیست شود.
۴- امکانات دولتی و غیر دولتی شامل مجوزها، تشویقات مالی و… مشخص شود.
۵- میزان درآمد از دست رفته هر چاه خرده مالک پس از اجرای دقیق پروانه محاسبه گردد.
۶- میزان درآمد بالقوه هر یک گزینههای جایگزین برای چاههای خرده مالک مشخص شود.
۷- گزینههای مناسب هر چاه توسط تشکل به مالکان چاه معرفی گردد.
۸- مالکان چاه یک یا چند گزینه را انتخاب و اجرا نمایند.
۹- پس از اجرای موفق گزینههای جایگزین، حجم آبکشی چاه به تدریج کاهش یافته و به سطح مجوز قانونی برسد.
۱۰- باغات پسته اضافه چاه حذف گردد.
دکتر محمد عبدالهی عزتآبادی