برخی آسیبها علاوه بر اینکه جسم کودک را به شدت تهدید میکند، سلامت روان او را هم با مشکلات جبران ناپذیری مواجه خواهد کرد موضوع آسیبهای جنسی از همین دسته است. آثار این زخمهای روانی میتواند سالهای سال در وجود فردی که مورد سوء استفاده قرار گرفته، باقی بماند. تربیت جنسی شیوه پیشگیرانهای است که برای ایمن نگه داشتن کودک و اجتناب از مصائب و گرفتاریهای بعدی مطرح میشود.
اهمیت آموزش
به گزارش روزنامه خراسان، برخی جوامع توانستهاند با مسئله تربیت جنسی کودکان به شکلی علمی و عملی برخورد کنند اما در کشور ما به دلایلی این اتفاق نیفتاده است. با این حال، دیگر زمان پرده پوشی، نگاه حذفی و پاک کردن صورت مسئله به پایان رسیده است زیرا دسترسی آسان و چه بسا افسارگسیخته کودکان به ابزارهای ارتباطی سبب شده تا آنها خیلی زودتر از گذشته با مسائل جنسی آشنا شوند؛ بنابراین آموزشهای تربیت جنسی را میتوان بخشی از مهارتهای مورد نیاز والدین امروزی دانست.
بررسی واکنش والدین به کنجکاویهای فرزندان
مشاهدات کلینیکی روانشناسان حاکی از آن است که والدین در مواجهه با کودکانی که سوالاتی در زمینه جنسی مطرح میکنند معمولا چند واکنش کلی را نشان میدهند. محتملترین پاسخ در مواجهه با کنجکاویهای کودکان سرزنش یا چه بسا تنبیه کودک است. همچنین گاهی اوقات والدین مایلند به سوالات پاسخ مناسب بدهند، اما روش ارائه متناسب با سن کودک را نمیدانند و پاسخهایی میدهند که راهگشا نیست.
تصور اشتباه اما خطرناک و رایج والدین
دو موضوع سبب میشود علاقه کودکان به اطلاعات جنسی زیاد شود. اول دسترسی راحت به اطلاعات از طریق اینترنت، ماهواره، تلفن همراه و… و تبادل آنها در فضاهای مشترک کودکی مانند مدارس و مهد کودکها و دوم، پنهان کاری والدین است. بنابراین چون کودکان فهم هوشمندانهای از این موضوع ندارند؛ بیجواب ماندن سوالهای اولیه عاملی برای کنجکاوی بیشتر میشود. بسیاری از والدین به اشتباه تصور میکنند غریزه جنسی در کودکان وجود ندارد و تا زمان بلوغ بروز نمییابد.
شش اصل اساسی در تربیت جنسی کودک
۱- در مواجهه با سوالات کودکان هیچگاه دروغ نگویید و پنهان کاری نکنید. پنهان کاری باعث میشود کودکان نسبت به حقیقت بد گمان شوند، اعتمادشان به شما از بین میرود و از منابع نامعتبر، مدیریت نشده و آسیب زا به اطلاعات دسترسی پیدا میکنند. همچنین پنهان کاری، کودک شما را در معرض آسیب سوء استفاده قرار میدهد.
۲- متناسب با سن و سال کودک و آگاهیاش آموزش و اطلاعات در اختیارش قرار دهید. نه افراط کنید نه تفریط. در این زمینه نیاز به مشاور و مطالعه کتابهای مرتبط برای پدر و مادرها، بسیار مورد تاکید است.
۳- همیشه پاسخ به پرسشهای کودک را با طرح پرسش از کودک مدیریت کنید. با این روش میتوانید دانستهها یا حدسیات کودک را به روش درست ساماندهی کنید.
۴- همه آموزشهای خود را تا سن راهنمایی معطوف کنید به تولید مثل. یعنی موضوع لذت بخش بودن رابطه جنسی را تا سن راهنمایی برای کودک طرح نکنید بلکه هدف از رابطه جنسی را صرفا به تولید مثل محدود کنید.
۵- در حضور کودک اعضای بدن او را به خودش معرفی کنید. معمولا کودکان در سن دو سالگی به بعد کارکردهای اعضای بدن مثل گوش و چشم را میشناسند. در معرفی اعضای بدن میتوان از عروسک، اطلسهای پزشکی یا آینه استفاده کرد. پس از معرفی اعضای بدن مانند دست و پا و چشم و پرسیدن از کارکرد آنها درباره اعضای جنسی هم با عنوان کردن نام علمی آنها (اعضای جنسی) کارکرد آنها (تولید مثل) را نیز در همین حد مطرح کنید.
۶- اعضای تناسلی بدن را به عنوان اندامهای خصوصی که هیچ فردی حق ندارد ببیند یا لمس کند به کودک معرفی کنید. به کودک خود آموزش دهید اگر فردی خواست قسمتهای خصوصی بدنش را لمس یا نگاه کند آن را با شما در میان بگذارد. از واژه «راز خوب» و «راز بد» برای این آموزش استفاده کنید. رازهای خوب مانند اینکه فردا تولد پدر است و من و مامان میخواهیم او را غافلگیر کنیم. راز بد هم مانند اینکه فردی اندامهای خصوصی تو را ببیند یا لمس کند و از تو بخواهد این راز را مخفی نگه داری. به کودک آموزش دهید که حتما رازهای بد را به پدر، مادر، معلم، مربی مهد و… بگوید زیرا این موضوع به تو آسیب می زند. با استفاده از بازیها این موضوع را آموزش دهید؛ برای مثال از نقاشی برای شناسایی افراد معتمد یا غریبه استفاده کنید یا به کمک ایفای نقش، پدر و مادر نقش غریبه، معلم و کودک را بر عهده بگیرند.
سخن پایانی بسیار مهم
کلام پایانی اینکه به عنوان پدر یا مادر در درجه اول سعی کنید شنونده خوبی باشید. با دقت به صحبتهای کودکانتان گوش دهید. ریشه بسیاری از انحرافات جنسی در ناتوانی والدین در آموزش صحیح جنسی یا اطلاعات غلطی است که به کودکان دادهاند؛ بنابراین در هر حالتی با کودک خود صادق باشید تا کودکتان با حس اعتماد درونی شده به شما رشد کند.
محمود قاسمی، دانشجوی دکترای روانشناسی تربیتی
منبع: روزنامه خراسان