ابوالحسن خان اناری یکی از حاکمان انار و رفسنجان در دوره قاجاریه بوده است.
از او خانهای تاریخی و باشکوه در انار باقی مانده که در خیابان طالقانی شمالی قرار گرفته است.
این خانه تاریخی زیبا نیازمند توجه بیشتر میراث فرهنگی و اوقاف است. میتوان با جذب بخش خصوصی، این خانه تاریخی را زیر نظر میراث فرهنگی مرمت کرد تا به اقامتگاه سنتی برای گردشگران تبدیل شود.
به عنوان مثال مرمت خانه حاج آقا علی در قاسمآباد رفسنجان، اخیرا از سوی بخش خصوصی و با اعتباری بیش از ۲۰ میلیارد تومان در حال انجام است.
به گفته حمید ملانوری، فرماندار رفسنجان، کار احیا، مرمت و بازسازی خانه حاج آقاعلی توسط بخش خصوصی و با حمایت استاندار، اداره کل اوقاف استان و اداره اوقاف شهرستان رفسنجان با نظارت اداره کل میراث فرهنگی استان در حال انجام است. این خانه قرار است به مکانی اقامتی و پذیرایی و براساس استانداردهای هتل چهار ستاره تبدیل شود و پذیرای گردشگران داخلی و خارجی باشد.
چرا شهرستان انار از این ظرفیت استفاده نکند و خانه تاریخی ابوالحسن خان را احیا ننماید؟ کاش مسئولان شهرستان و استان برای احیا و مرمت این خانه دست به دست هم میدادند تا جلوی تخریب بیشتر این خانه گرفته شود.
شهرستان انار در مسیر گردشگری قرار گرفته و همواره تورهای گردشگری داخلی یا خارجی در مسیر کرمان و یزد، در انار نیز توقف میکنند که میتوان با مرمت آثار تاریخی، از این فرصت برای درآمدزایی استفاده کرد.
پیشینه و ویژگیهای خانه ابوالحسن خان
قدمت خانه ابوالحسنخان به دوره قاجاریه بر میگردد و حدوداً ۱۵۰ الی۱۹۰ سال قدمت دارد. پلان، سبک معماری و تزئینات بکاررفته در آن نشاندهنده سبک قاجاری است.
هشتی سازی بنا کاربندی زیبایی دارد. مجموعههای اندرونی، بخش زمستاننشین و طبقه دوم از طریق هشتی با هم ارتباط داشتهاند. سطح هشتی و معبر بالاتر از حیاط است که کمک خوبی در خنکی هوا و ممانعت از ورود گرد و غبار به داخل فضاها میکند.
نمای اصلی بنا نمای جنوبی است. در بخش تابستاننشین تالار و طنبیها در وسط و تختگاهها در طرفین و سه دریها مجاور تختگاه واقع شدهاند. تالار و ایوان دهنهای وسیع و مرتفع دارد . در انتهای تالار طنبیها و بادگیر قرار گرفته، طنبیها به بادگیر مدخل دارند که اکنون به دلیل روباز بودن بادگیر ورودیها مسدود شدهاند. بادگیر انتهای چهار طرفه بوده و در هر سمت شش خانه یا دهنه داشته است.
تختگاهها بین ایوان و سه دریها واقع شدهاند. دسترسی سه دریها و طبقه اول از طریق آنها صورت میگیرد. حدوداً ۹ پله دارند و از پله چهارم به بعد حول محور خود ۹۰ درجه میچرخند تا به طبقه اول میرسند. سه دریهای این بخش همچون مابقی سه دریهای مجموعه قرینه هستند و در جهت طول سه طاقچه و در جهت عرض پنج طاقچه با ابعاد یک در یک قرار دارند.
در طبقه اول ورودی تالار، شاهنشین قرار گرفته که دید بسیار خوبی به اطراف از جمله ارگ و رقباط انار تا شش فرسنگی داشته است. طنبیها چون طبقه هم کف در دو سوی بادگیر قرار میگیرند و فضای به وجود آمده بر روی راه پلهها جهت استراحت و رفت و آمد طبق اول استفاده میشود. سه دریهای طبقه اول نیز بر روی سه دریهای طبقه همکف واقع میشوند.
در جبهه شمالی زمستاننشین واقع شده که کاملاً قرینه جبهه تابستاننشین است. به همان ترتیب هفت دری در وسط و تختگاهها مابین هفت دری و سه دریها واقع شدهاند. سقف تختگاه این جبهه دارای تزئینات گچبری زیبایی است، هفت دری در مقابل تالار و شاه نشین واقع میشود.
در جبهه شمالی و غربی یک سه دری، چهار تختگاه و چهار پیش ایوان قرار گرفته که دسترسی سه دریها و اتاقهای پیش ایوانها از طریق آنها انجام میشود. در جبهه شرق خلوتخانه قرار گرفته که عبارت از یک سه دری زیبا و شکیل، حیاط اندرونی، مطبخ و اتاقهای جانبی است. اتاق سه دری توسط راهروی یا هشتی در ارتباط است. همچنین این قسمتها از طریق تختگاهها یا قسمت بیرونی در ارتباط هستند که در حال حاضرهمگی مسدود شدهاند.
این خانه یک حمام تاریخی نیز دارد که اکنون زیر خاک مدفون است. استاد باستانی پاریزی ساخت حمام در خانه ابوالحسن خان را آغاز نهضت حمامسازی در ایالت کرمان در عهده قاجاری دانسته است.
خانه ابوالحسنخان در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۶۱۶ و قدمت دوره قاجاریه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.