۱۰ نظر
۱۴ مهر ۱۳۹۳ - ۰:۰۰
ما عادت کرده ایم که دلال را عنصری نامطلوب تلقی نماییم. در این باور نادرست، تمام تقصیرات به گردن دلال انداخته شده و از او با عناوینی چون سودجو، منفعت طلب، زالو صفت و … نام برده می شود. این در حالی است که در علم اقتصاد، دلال یا واسطه، نقش مهمی در فرآیند قبل، حین و بعد از تولید بر عهده دارد. دلال نه تنها یک عنصر نامطلوب نیست بلکه نبود او به عنوان یک نقص مطرح می باشد.
مقاله جاری در پی شناساندن نقش بی بدیل دلالان در اقتصاد، به زبان ساده می باشد. نقشی که تفاوت بین شکست و پیروزی یک فعالیت اقتصادی را شرح می دهد. اگر تخریب منابع آب را کنار بگذاریم، بخش کشاورزی در شهرستان انار، بخش موفق و پیروزی در سال های گذشته بوده است. این موفقیت هنوز هم نسبت به بخش صنعت مشاهده می شود. به طوری که مردم انار، علی رغم تمام مشکلات، حاضر به سرمایه گذاری در بخش کشاورزی سایر مناطق کشور هستند اما از سرمایه گذاری در بخش صنعت شهرستان خود هراس دارند. با کمال تعجب بایستی گفت که یکی از عوامل فرار مردم انار از بخش صنعت، نبود دلالان در این بخش می باشد.
هر فعالیت تولیدی به سه بخش قبل، حین و بعد از تولید تقسیم می شود. برای مثال: بازار کود، سم، ماشین آلات و … مرحله قبل از تولید بخش کشاورزی است. حال فرض کنید اگر دلال و واسطه ای در این بازار وجود نداشت و کشاورز بایستی به طور مستقیم از شرکت های تولید کود و سم خرید نماید چه اتفاقی می افتاد. شرکت هایی که ممکن است تنها چند عدد از آن در کشور موجود بوده و حتی ممکن است در خارج از ایران مستقر باشند. این در حالی است که وجود همین دلالان و واسطه ها باعث شده است تا کشاورزان به راحتی در چند صد متری مزرعه، باغ و منزل خود به نهاده ها دسترسی پیدا کرده و در هر زمانی که بخواهند، نهاده های لازم را می خرند. این در حالی است که چنین بازاری با چنین دلالانی در بخش صنعت انار وجود ندارد. هر تولید کننده باید علاوه بر سختی تولید، جور واسطه ها را در تهیه نهاده های تولید بکشد. از آنجایی که تولید کننده یک کالای صنعتی ممکن است تخصص لازم در تهیه مواد اولیه را نداشته باشد، در این زمینه با مشکل مواجه خواهد شد.
مرحله حین تولید، تنها مرحله ای است که تولید کننده نقش اساسی در آن بازی می کند. به عبارت دیگر، تولید کننده صنعتی بایستی فارغ از دو مرحله قبل و بعد از تولید، بیشتر هم و غم خود را در مرحله تولید گذاشته و با افزایش بهره وری در این بخش، سودآوری خود را افزایش دهد. این در حالی است که مشکل ترین بخش در صنعت شهرستان انار، مرحله بعد از تولید و فروش محصول می باشد. مرحله ای که جان تولید کننده بیچاره را به لبش می رساند. این در حالی است که در بخش کشاورزی منطقه، وجود همین واسطه هایی که به ناحق آنان را عنصر نامطلوب می نامیم باعث شده است که هر پسته کار، بازار را در هر زمانی از سال در چند قدمی خود ببیند. کشاورز پسته کار ممکن است مقداری از سود خود را به ناحق در جیب دلال ببیند ولی خیالش آسوده است که هیچ گاه محصولش روی دستش نمی ماند. این بازار روان پسته نیز به آسانی به چنین شرایطی نرسیده است. زحمات تجار و واسطه های بازار چنین شرایطی را ایجاد کرده است. در مقابل، در بخش صنعت، عدم وجود واسطه ها باعث شده است تا وظیفه سخت فروش محصول نیز بر عهده تولید کننده گذاشته شود.
به طور خلاصه، می توان گفت که تشکیل شبکه دلالان و واسطه های خرید و فروش مواد اولیه مورد نیاز بخش صنعت و همچنین کالاهای تولیدی این بخش، می تواند دو نقش اساسی را بازی کند. نخست این که باعث ایجاد اشتغال گسترده در شهرستان می گردد. دومین سود این مسئله، کمک به تولید کننده صنعتی است. شاید قسمتی از سود تولید به واسطه ها برسد اما در عوض تولید کننده صنعتی با گذاشتن وقت خود بر روی افزایش بهره وری تولید، این کاهش سود را جبران خواهد کرد. همچنین با کاهش ریسک عدم دسترسی به موقع به مواد اولیه و عدم توانایی فروش به موقع، تولید کننده به آرامش روانی مناسب دست پیدا کرده و قدرت مدیریت او در مرحله تولید افزایش می یابد.
سوره قصص، آیه ۵۷
“آنها گفتند: «ما اگر هدایت را همراه تو پذیرا شویم، ما را از سرزمینمان مى ربایند.» آیا ما حرم امنى در اختیار آنها قرار ندادیم که ثمرات هر چیزى (از هر شهر و دیارى) به سوى آن آورده مى شود که رزقى است از جانب ما؟! ولى بیشتر آنان نمى دانند.”
دکتر محمد عبدالهی عزت‌آبادی